Seo talla nan ticeadean ann an Stèisean an Aonaidh. Chan eil an talla seo ga chleachdadh ann an latha an diugh air sà illeibh atharrachaidhean mòra anns na doighean siubhal sna Stà itean. Tha an talla na eisimpleir den ailtireachd mission revival a bha glè chumanta ann an California eadar 1900 agus 1940.
Tasg-lannan nan roinn-seòrsa: Eachdraidh
Na poitean-smùide
 Seo poit-smuide na sheasamh ri taobh craobhan orainsear. Bha tuathanaich orainseir gan cleachdadh airson eigh a’ cumail falbh bho na craobhan nuair a bha tìde fuar ann.
An t-Abstol do Chalifornia: Beannaichte Junipero Serra, OFM
Freagair
Rugadh e ann am Majorca ann an 1713. Chaidh e a-steach do dh’Ã’rdugh nam Brà ithrean Beaga, na Frainseasaich, aig 17 bliadhna dh’aois ann an 1730. Bha inntinn mhath aige, oir fhuair e an cathair feallsanachd Duns Scotus ann an Oilthigh Palma de Mallorca ann an 1744. Rà inig e An Spà inn Nuadh ann an 1749. ’S ann bho Chalifornia a Tuath gu Panama a shìn an tìreachas Spà innteach aig an à m sin, agus bha Baile Mheagsago na phrìomh bhaile. Cha robh mòran daoine Eòrpach anns na ceà rnaidhean mu thuath an tìreachais, ach bha a liuthad nà isean dùthchasach ann.
’S ann mar ollamh a thòisich Serra ann an Spà inn Nuadh, ach thionndaidh e a bhith na mhiseanaraidh o chionn ghreis. Chaidh e ag obair a-measg na Xi’úi ann an roinn gu tuath air Baile Mheagsago. Dh’ionnsaich e cà nan nan Xi’úi agus dh’eadartheangaich e an leabhar-cheist Caitligeach dha.
Anns na laithean sin, bha an tagradh Spà innteach air California caran cugallach. Dh’fheumadh iad tìreachas dèanamh dheth ro dhèanadh na cumhachdan Eòrpach eile an aon rud. Agus dh’iarr na Frainseasaich a dhèanamh Crìosdaidhean den daoine dùthchasach. Chaidh Fray Junipero do Chalifornia. Mar a b’abhaist, shiubhail e air a chasan fhèin a-mhà in. Stèidhich e naoi miseanan eadar San Diego de Alcalá agus San Francisco de AsÃs ro bhà saich e ann an 1784. Thug na Spà inntich air na daoine dùthchasach a’ dol a-steach dhan na miseanan airson an dòigh-beatha Eòrpach a dh’ionnsachadh. Ma ghabh neach ris an iompachadh, cha robh e ceadaichte falbh gu brath. Bha saighdearan Spà innteach ann còmhla ris na Frainseasaich.
Chaidh Fray Junipero Serra air ainmeachadh beannaichte leis a’ Phà p Iain Pòl II ann an 1988. ’S e “abstol do Chalifornia†a th’ann am Frainseasach mar sin, ach tha sin gu math conspaideach leis an sgrìos a rinn am polasaidh tìreachail Spà innteach air na h-Ameireaganach Tùsanach. ’S ann an an Carmel a tha an uaigh aige, anns a’ mhisean a stèidhich e fhèin ann an 1770.
Ainmean-Ã ite ann an California a Deas
’S ann à trì cà nanan a tha na h-ainmean-à ite Los Angeles a’ tighinn. ’S iad a’ Bheurla agus an Spà intis agus an Tongva.
’S e an Tongva cà nan nan daoine dùthchasach Los Angeles. Fhuair i bàs ro dheireadh an 19mh linn, gu mi-fhortanach, ach chithear tòrr ainmean-à ite fhathast a tha a’ toirt fianais don mhuinntir sin. Tha feadhainn dhiubh, Malibu mar eiseimplir, gu math ainmeil. Tha bealach Cahuenga a’ leigeil còmhdhail a-muigh bho Hollywood. ’S e Topanga Canyon aon de na h-à itichean nas brèagha san sgìre. Agus tha topar naomh ann fhathast aig à ite air a bheil Kuruvungna. Chan eil e cho ainmeil, ach tha e fo churam muinntir Tongva a-rithist, mar shamhla gum bi an treubh bheag beò fhathast.
Thà inig an Spà intis do Chalifornia anns an 18mh linn leis na Frainseasaich. Anns a’ chiad dol a-mach, chuir iad 21 miseanan air chois. Ann an Los Angeles, ’s e San Gabriel (1771) agus San Fernando (1795) na h-ainmean-à ite as iomraitiche. ’S ann anns an linn na miseanan, anns a’ bhliadhna 1781, a rà inig na 44 luchd-tìreachas “saoghalta†bho Mheagsago, agus chuir iad ainm mòr, fada air a’ bhaile bheag, ùr aca: Pueblo de la Reina de los Angeles de la Porciuncula – ’s mar sin, chan e “cathair nan ainglean†a th’ann an LA, ach “cathair Ban-rìgh nan ainglean.â€
’S ann eadar 1784 agus 1850 a bha linn nan Ranchos. Cha robh mòran daoine a’ fuireach ann an California a Deas idir, ach bha mòran crodh ann! Bha rancho a’ ciallachadh seòrsa de dh’à irigh o thùs. Chuir na uachdaran mòra ainmean air an tìr a tha maireannach fhathast: Rancho Ballona, Rancho La Brea, Rancho Los Feliz, Rancho San Pedro, msaa.
Chithear ainmean na h-uachdaran agus daoine uasal cuideachd. Tha Beinn Verdugo os cionn cathair Burbank, agus bhuineas Burbank agus Glendale do José MarÃa Verdugo aig aon à m. Tha an t-srà id Pico a’ ruith bho mheadhan Los Angeles thairis gun mhuir. Bha PÃo de Jesus Pico na riaghltair Meagsagach deireannach ann an Alta California, ’s esan a’ fuireach ann an Los Angeles.
A bharrachd air ainmearan sònrachaidh, tha buaidh an Spà intis air briathrachas tìr-eòlas na sgìre. Chithear gu tric na faclan rancho agus canyon (cañon) air feadh California. ’S ann gu math cumanta cuideachd a tha “loma†a tha a’ ciallachadh “cnocâ€: Alta Loma, Mira Loma, Loma Linda. Agus chan eil rud sam bith cho Californiach ri San is Santa, “naomhâ€, sna h-ainmean ainmeil San Francisco agus Santa Barbara, San Diego agus Santa Monica.
Latha air Huwaaly Kwasakyav
Chaidh mi a streap air cliathaich beinn San Gorgonio o chionn ghorid. ‘S e beinn as à irde ann an California a Deas a th’innte, agus ‘s ann ann am pà irc nà iseanta a tha i na seasamh. Bha mi a’ streap còmhla ris a’ charaid agam Mà ta. B’abhaist dhuinn a bhith a streap cho tric sa gabhas air na beanntan beaga faisg air Los Angeles, ach bho à m gu à m bidh sinn a’ lorg euchd. Bha mi a’ fuireach aig taigh mo mhà thar fad deireadh na seachdaine, agus chaidh an teothachd suas gu 37 C, agus mar sin chuir e rhomhainn a dhèanamh air na beanntan San Bernardino agus adhar fionnar.
‘B e Huwaaly Kwasakyav a bh’orra anns a’ chà nan dùthchasach Mojave. Chruthaich a’ chearb mhòr air a bheil Cearb San Andreas na beanntan seo. ‘S ann air crìoch-phleataichean a tha na beanntan San Bernardino nan seasamh. Bidh am bualadh eadar a’ phleit Pacific agus a’ phleit Ameireaga a Tuath a’ putadh tomad de dh’eibhir suas chun nan speuran. Tha iad fada nas à irde na beinn sam bith anns a’ Bhreatainn. ‘S ann aig 11,503 troigh an à irde a bhiodh tu air mullach Beinn San Gorgonio. Cha do rà inig sinn ach 7200 troigh an à irde air an latha sin.
Dh’fheumadh sinn drà ibhadh 40 mìonaid a thìde bho srath San Bernardino suas rathad lùbach. Dh’fhag sinn a’ char aig car park anns a’ choille aig ceann an t-slighe “south fork†aig à irde 6900 troigh. Thòisich sinn a dhol suas tro choille thlachdmhòr, shà mhach. Bha beagan bùrn fhathast san srùthan, agus flùireachan an siud ‘s an seo fo na craobhan. An dèidh uair a thìde rà inig sinn “poop-out hill†agus sealltainn mhath air Beinn San Gorgonio.
Hadda Brooks, BÃ nrigh na Boogie, 1916-2002
8mh den Mhà rt 2007 – Latha eadarnà iseanta bhoireannach
‘Se mìos eachdraidh afracanach ameireaganach a th’ann an Gearran agus ’se mìos eachdraidh bhoireannach a th’ann am Mà rt. ‘Se Los Angeles cuspair a’ bhloig seo. Mar sin tha mi a-mach air Hadda Brooks an-diugh.
Rugadh agus thogadh Hadda Brooks – née Hadda Hopgood – ann am Boyle Heights, Los Angeles, sgìre faisg air meadhan a’ bhaile. Bha na daoine aice à Georgia. ‘Se cluicheadair piano math fhèin a bh’innte. Bha i gu math ainmeil cheana mar cluicheadair piano boogie nuair thoisich i seinn air ard-ùrlar. Bha i na seinneadair blues.
Nochd Hadda ann am filmichean anns na 1950an agus anns na 1990an, mar shamhla ann am film In a Lonely Place còmhla ri Humphrey Bogart. Bha i na cuirmear telebhisean anns na 1950an cuideachd – a’ chiad boireannach afracanach ameireaganach le prògram telebhisean aice fhèin.
‘S urrainn do dhaoine ceòl le Hadda a dh’eisteachd saor an asgaidh aig là rach-lìn Rhapsody (http://www.rhapsody.com/haddabrooks)
Seo agallamh inntinneach a rinn i:
http://www.umich.edu/~afroammu/standifer/brooks.html
Am bheil sibh nur gumshoe?
Los Angeles. 1940. ‘Se baile mòr, cruaidh a th’ann.
Seo geam bhideo ùr:
http://www.rockstargames.com/lanoire/splash.html
Cha bhi mi a’ cluich geamaichean bhideo idir, ach tha am fear seo glè tharraingeach, nach eil?
Tìr nan Tongva
Is e na Tongva na muinntir dùthasach Los Angeles. Is e Innseanach Gabrielino ainm eile orra. Creididh eachdraichean gun do rà inig na Tongva an roinn Los Angeles eadar a’ chiad linn agus an còigeamh linn AD. Fuirichidh an sliochd anns an roinn fhathast. B’e luchd-cruinneachaidh-sealgaireachd a bh’annda bho thus. Bha iad nan sheòladairean cuideachd . Bruidhneadh iad cà nan Uto-Astaigeach no Takic (bruidhnidh iad Beurla no Spainntis an-diugh). Is ann eadar 5,000 gu 8,000 a bha an aireamh-sluaigh aca mun t-seachdeamh linn deug. Fuireachadh iad ann an bailtean beaga air feadh na dùthcha aca. Fuirichidh 20 millean daoine anns an aon roinn an-diugh! Chuir na Tongva fà ilte air na maraichean Spainnteach ann an 1542 nuair a rà inig Juan Rodriquez Cabrillo California a Deas. Thà inig inimrichean Eòrpach dà cheud bhliadhna an dèidh sin, agus dh’iarraidh iad na Tongva a chur fo smachd riaghaltais Spainnteach.